Page 81 - ThammaThuanKrasae

ฌานและนิวรณ์
๔. อุทธัจจกุกกุจจนิวรณ์ ได้แก่ความฟุ้งซ่าน ความร าคาญใจ

๕. วิจิกิจฉานิวรณ์ ได้แก่ความลังเลสงสัยไม่แน่ใจในทางปฏิบัติ

นิวรณ์ธรรมทั้ง ๕ ประการ นี้ชื่อว่าเป็น “ปฏิปักษ์ธรรม” คือ

ธรรมอันเป็นข้าศึกเครื่องเศร้าแห่งจิต อันเป็นเครื่องท าปัญญาให้ถอย

ฌานมี ๒ ประเภท คือ

๑. รูปฌาน ๔ หรือปัญจมฌาน ๕ หมายถึงฌานที่มีสภาวธรรม

ของรูปนามเป็นอารมณ์ คือ รูปาวจร กุศลจิต

(ในพระไตรปิฎกท่านแบ่งรูปฌานไว้ ๔ อย่าง ในพระอภิธรรม

ท่านแบ่งไว้ ๕ อย่าง ตามเจตสิกแต่ละดวง คือ ฌาน ประกอบด้วยองค์

๕ ได้แก่ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา แต่ในเวลาปฏิบัติในพระไตรปิฎก

ท่านถือว่า วิตก วิจาร เป็นเจตสิกที่จะต้องก าหนดอยู่ด้วยกัน ท างานอยู่

ด้วยกัน ถ้าวิตกเกิด วิจารก็ต้องอยู่ด้วย ไม่แยกจากกันเวลาท างาน)

๒. อรูปฌาน ๔ หมายถึง ฌานที่มีสภาวธรรมฝ่ายนามธรรมเป็น

อารมณ์ คือ ไม่มีรูปเครื่องหมาย เกิดจากรูปธรรมเป็นอารมณ์ได้แก่ การ

ก าหนดความว่างเป็นอารมณ์

การก าหนดอารมณ์ของฌาน เพื่อให้เกิดเป็นองค์ฌาน หรือเพื่อ

เป็นบาทของวิปัสสนาญาณ ได้แก่ การก าหนดอารมณ์ทั้งฝ่ายรูปฌาน

๕๗